Владимир Лукаш: „Ши, ѕифри, копчи“ е сликовница во која стиховите стануваат слики, а илустрациите – песни

Со музичко „читање“ во придружба на својата гитара, вчеравечер (18 ноември) во книжарницата Literatura.mk Superstore во „Скопје сити мол“, авторот Владимир Лукаш ја промовира својата нова сликовница „Ши, ѕифри, копчи“. Делото, кое е со илустрации на Наталија Лукомска, е во издание на „Либи“, дел од „Арс Ламина – публикации“.

Промоторка на книгата беше уредничката Оливера Ќорвезироска, која истакна дека „Ши, ѕифри, копчи“ е збирка поезија за деца со многу интересна структура. Замислена е како „пеење“ на мечокот Гриз Ли, кој онеобичувајќи го светот околу себе нѐ води низ еден ден – од неговиот почеток до крајот, од будењето до заспивањето. Гриз Ли измислува зборови, наутро вели ШИ (наместо добро утро), напладне ЅИФРИ (наместо добар ден) и навечер КОПЧИ (наместо добро вечер). Измислувањето нови, непознати зборови за стари, познати нешта ја поттикнува креативноста на децата и нивната јазична слобода. Секој од зборовите на Гриз Ли, лирскиот херој на оваа книга, претставува одделен циклус со еднаков број страници. Утринските или ШИ-песните се најкуси, сонливи; пладневните ЅИФРИ-песни се подолги, со ококорени очи; и најдолги се КОПЧИ-вечерните песни, кои завршуваат со миење заби, како и секој детски ден. Главниот лик, мечокот Гриз Ли, има необични пријатели со обични имиња, но и обратно – обични пријатели со необични имиња. Сите тие се бркаат низ стиховите и римите играјќи си со јазикот, со своите палавости или со мечтите да пораснат колку што е можно побргу, впрочем, како и малите читатели на оваа несекојдневна збирка…

На суптилен, забавен и игрив начин, со раскошни илустрации, Лукаш и Лукомска пренесуваат едукативна порака за младите читатели. „Ши, ѕифри, копчи“ поучува дека е убаво да се вели Добро утро, Добар ден и Добро вечер, тоа се магични зборови што секогаш будат надеж и изнудуваат насмевка на лицата на луѓето.
– Преку оваа сликовница на децата им порачувам дека е здраво да се вели Добро утро, Добар ден и Добро вечер и кога утрото е мрачно и кога денот е дождлив и кога ноќта е студена, затоа што тие три едноставни двозборки речиси секогаш влеваат надеж и исцртуваат насмевки на лицата… Мечокот Гриз Ли е мрзливко и сака да се изразува кратко, прецизно и слатко, па затоа вели: Ши, Ѕифри, Копчи: Добро утро, Добар ден, Добро вечер. Тој е шумскиот мудрец, шаман, седнат на пиедесталот на сезнајноста откако бувот со украинско потекло, Ококоренко, отиде во заслужена пензија… Сите приказни се раскажливи, но никој не може да раскаже приказна на ист начин. Некои тоа го прават со зборови, некои со мелодии, некои со цртеж итн. Самите приказни го наметнуваат начинот на кој ќе бидат интерпретирани. Едноставно, си раскажувам приказна на себеси и се обидувам да ја прераскажам најдобро што можам. Понекогаш успевам во тоа, понекогаш не. Како и со музичките инструменти, и раскажувачкиот тон мора да се „наштима“, да му се даде хармонија во која сите карактери ќе можат да се чувствуваат како дома – рече Лукаш.

Децата првиот контакт со книгите го имаат преку слушање на приказните што им ги читаат возрасните. Па, така, многу е важно и како им се пренесуваат (раскажуваат) приказните. Во „Ши, ѕифри, копчи“ Лукаш раскажува преку стихови, а на промоцијата книгата ја „читаше“ со музика…
– Играта никогаш не смее да запре – велат децата, а возрасните, ете, понекогаш не го разбираат тоа. Форматот на раскажување на приказните секогаш мора да биде разигран, луциден и искрен. Како дете. Возрасните им читаат приказни на децата, најчесто напишани од некој возрасен што одбива да порасне или што заборавил да порасне, што останал дете, само со малку попрецизна логика, и во рамките на формата што си ја дал како задача. Пишувањето за деца, колку и да се чини како многу одговорна работа – што и е – сепак за основа ја зема играта, а играта никогаш не запира: кога ќе заврши една, веднаш почнува друга, а првата седнува да земе здив и да направи план за некои идни палавштини. Играта е единствениот начин за елиминација на досадата, таа подмолна настинка на здравиот дух – вели тој и додава:
„Ова е сликовница во која стиховите стануваат слики, а илустрациите – песни. Цртежите на Наталија Лукомска им даваат нова димензија на песните, зашто и самите стануваат песни и можат да се интерпретираат на сосема поинаков начин. Но, ни за миг сликата не бега од стихот, ниту, пак, стихот од сликата. Тие решаваат да се дружат и заедно да појдат во нови авантури“.

Лукомска е полска илустраторка и графичка дизајнерка која живее и работи во Скопје. Се занимава со илустрирање и графичка обработка на книги и дизајн на постери, црта детски книги, дизајнира корици, соработува со издавачи и културни институции во Полска и во Македонија. Предава полски јазик и преведува книги. Ова не е прва соработка со Лукаш.
– Со Владимир Лукаш се познаваме веќе некое време и одамна зборувавме да нацртаме нешто заедно. Благодарение на уредничката Оливера Ќорвезироска, која нѐ спои во овој проект, излезе ова чудно, шарено животинско царство. Лукаш го ценам како одличен уметник – илустратор, писател, музичар. Всушност, не знам зошто самиот не си ги илустрираше стиховите, би го направил тоа одлично, во свој карактеристичен, неповторлив стил, па затоа уште повеќе сум благодарна што можевме да соработуваме, што поверува во мене и што ми даде апсолутна слобода во мојот креативен процес. „Ши, ѕифри, копчи“ е многу разиграна, динамична приказна, ја ценам поради нејзиниот вешт јазик и, пред сѐ, поради хуморот. Иако песните можат да се читаат посебно и секоја по себе претставува еден микросвет, сите заедно создаваат една живописна, шумска приказна, во која се случуваат најобичните и истовремено најнеобичните нешта. Тоа ја прави да биде извонредно четиво – го препознаваме како фиктивен, но сакаме да „нурнеме“ во тој свет и да ги ѕиркаме животните, во нивните необични случки препознавајќи го сопствениот свет. Нурнав и јас. Илустрирањето на книгата ми беше голем предизвик, но и огромно задоволство – рече Лукомска.

Владимир Лукаш е музичар, визуелен уметник, поет, прозаист и илустратор. Активно работи во сите сфери на уметноста, а светот без луѓе како него би бил многу сиромашно место за живеење. Се јавува како автор и илустратор на повеќе книги. Автор е на „Дедлајна, љубов моја!“ (раскази за возрасни), „Радишански прелудиуми“ (минијатури за пијано), „Мамурлаци“ (поезија, коавторска со Александар Крстев), „Се гледаме наскоро. Е.“ (роман за возрасни, коавторски со Драгана Евтимова) и „Библиска етика“ (со група автори). Илустратор е на сликовниците „Дедо Миле“, „Чудесни апарати“ и „Плишаниот зајак“. Годинава ја објави арт-книгата „Микромонографија на отпадниците од светот на анимираниот филм“. „Ши, ѕифри, копчи“ е негова втора книга за деца, претходно го има објавено изданието со раскази за деца „Суштествијада“, каде што тој е автор и на текстот и на илустрациите. Има снимено повеќе кратки анимирани филмови. Има одржани девет самостојни изложби, а зад него се и многубројни гостувања и претставувања на реномирани фестивали и манифестации во нашата земја и странство.

Сликовницата „Ши, ѕифри, копчи“ веќе е достапна во сите книжарници на „Литература.мк“ и онлајн преку www.literatura.mk.